Hendrik Jan Hoekstra
Friesland College
‘Vaardigheden kun je niet downloaden, die moet je doen’
Hendrik Jan Hoekstra is innovatiebegeleider bij D’Drive, de mbo-opleiding voor de creatieve industrie en pedagogisch werk van het Friesland College in Leeuwarden. Hij pleit voor een ‘revival of the makers’. Want alleen met genoeg geld of goede ideeën kunnen we het land niet toekomstbestendig maken. Wat nodig is: ‘sustainable makership’. Een keuzevak Repareren of Repair Skills in het vmbo bereidt leerlingen daar volgens hem op voor.
Auteur Liedewij de Graaf
‘Bij D’Drive hebben wij een printer staan die heel precies patronen op textiel spuit. Dan is er bijna geen snijverlies en heb je zo min mogelijk materiaal nodig. Zowel studenten Creatief vakmanschap als studenten Mode experimenteren hiermee door te printen op linnen. In Friesland werd vroeger veel vlas verbouwd. Wij vragen ons af: kan de koppeling van traditionele ambachten en innovatieve technologie helpen om circulaire oplossingen te vinden? Deze lessen ‘Van vlas tot lap’ – of ‘Van vlas tot lab’ met een b – maken deel uit van het Europese project Craft your Future.
“Intussen weten ook bedrijven uit de regio het textiellab van D’Drive te vinden om te experimenteren met biobased materialen. Zoals een bedrijf dat korsetten maakt en met studenten onderzoekt of lisdodde voldoende stevigheid biedt voor de baleinen.
‘Wij trainen onze studenten in het keten-denken en in het maken van bewuste keuzes – als ontwerper, maker en koper van spullen.’
Als afdeling kiezen we alleen nog maar voor dit type projecten die meervoudig waarde creëren. Vanaf het begin van de opleiding trainen we studenten in het keten-denken en in het maken van bewuste keuzes als ontwerper, maker en koper van spullen.
Maken met wat er voorhanden is
‘In het curriculum van de opleiding Creatief vakmanschap zijn jaarlijks vier momenten waarop studenten werken met gebruikte materialen die voorhanden zijn. Kringloop Estafette van Omrin in Leeuwarden houdt materialen apart voor onze studenten. Over deze aanpak zijn we ook in overleg met het op te richten Circulair Ambachtscentrum in Heerenveen. De producten die ze daarvan in kleine series maken, worden daar weer tentoongesteld en weer verkocht.
‘Door deze opdrachten worden onze studenten zich bewust van de mogelijkheid om materialen te hergebruiken. Stel je eens voor wat het effect zou zijn als we collectief mbo’ers in dit gedachtegoed konden opleiden. Wat zouden er dan veel circulaire makers de bedrijven binnenstromen!
Repareren in het vmbo
‘Het grote voordeel van een vmbo-vak Repareren is volgens mij dat leerlingen weer het plezier ervaren van spelenderwijs iets kunnen maken. Lekker prutsen geeft vertrouwen. En na afloop kunnen ze trots zijn op wat ze hebben gemaakt.
‘Kinderen van deze generatie zijn gewend dat ze met een klik iets kunnen krijgen. Ze hebben ‘YouTube-verstand’. Ze kijken een filmpje en denken dan soms dat ze iets al kunnen. Maar maak- en repareervaardigheden kun je niet downloaden. Die leer je alleen door het zelf te doen. Ik ben dan ook een groot voorstander van een keuzevak Repareren in het vmbo.
‘Het aanbieden van basisvaardigheden repareren in het vmbo zal een goede instroom in het mbo bevorderen, bijvoorbeeld bij de mode-, textiel- en engineering-opleidingen.
Sustainable makership
‘Sustainable makership, dat is wat we nodig hebben. En dat zie je nu ook al gebeuren. We gaan weer in de richting van meer maakindustrie dicht bij huis, ook in de mode. Kijk bijvoorbeeld naar een internationale trend als reshoring. Daarbij halen bedrijven hun productie terug uit lagelonenlanden, zodat producten in Europa gemaakt kunnen worden volgens de kwaliteitsnormen en binnen de kaders van het 10R-model van circulariteit. Er is volop funderend onderzoek gedaan naar waarom dat nodig is. Wat nu hersteld moet worden is dat producten sustainable gemaakt kunnen worden voor een lange levensduur. Dat betekent niet alleen dat ze ‘repareerbaar’ zijn, maar dat dit in de praktijk ook daadwerkelijk gebeurt.
‘We missen de makers die de klimaatopgave en de energietransitie op een duurzame wijze kunnen realiseren. Die mensen moeten nú worden opgeleid.’
‘Met Prinsjesdag zijn miljarden euro’s aangekondigd voor de klimaatopgave en de energietransitie. Maar we missen de makers die de plannen kunnen realiseren én die dat op een duurzame wijze kunnen doen. Die mensen moeten met spoed worden opgeleid. Daarvoor zijn dringend aanpassingen in het onderwijs nodig. Een keuzevak Repareren voor het vmbo is daarom wat mij betreft een prima stap.
Slow fashion in de kwalificatiedossiers
‘Bij D’Drive ligt de focus vooral op de textiel- en mode-industrie. Het is een goede zaak dat het kwalificatiedossier Fashion voorafgaand aan dit schooljaar is aangepast met expliciet aandacht voor slow fashion, materiaalkeuze en andere aspecten van duurzaamheid in de mode-industrie.
‘Het vernieuwde kwalificatiedossier sluit zo veel beter aan bij onze visie. Vakmanschap en wereldburgerschap zijn met elkaar vervlochten binnen het Friesland College. De Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties bieden de kaders waarbinnen wij onderwijs willen ontwikkelen. Maar in de praktijk stuiten we soms toch op vragen. Moeten we opleiden voor wat bedrijven nu willen? Of voor wat maatschappelijk nodig is? Tussen die vragen kan spanning zitten.
‘Wat we doen is jongeren zoveel mogelijk duurzame opties laten verkennen voor hun eigen beroepscontext. De jeugd heeft de toekomst. En wat een complexe wereld treffen onze jongeren aan. In wat voor positie hebben wij hen gebracht met de gevolgen van fast consumeren? Ze worden ook altijd aangespoord als consument. Ik vind dat we structureel zaken duurzamer moeten regelen. De introductie van een vmbo-vak Repareren past daarbij. Wij – kaal en grijs – hebben een opdracht om het zo te maken dat het beter wordt.’
Hendrik Jan Hoekstra:
‘Producten moeten worden gemaakt voor een lange levensduur. Ze moeten niet alleen ‘repareerbaar’ zijn, in de praktijk moet dat ook daadwerkelijk gebeuren.’
