BARBERA WIERSMA EN JEFFREY WHYTE
PLATFORM VMBO DIENSTVERLENING & PRODUCTEN
Repareren brengt de circulaire economie in praktijk
Barbera Wiersma is directeur van het Platform vmbo Dienstverlening & Producten, Jeffrey Whyte is daar beleidsmedewerker. Het platform helpt vmbo-scholen bij het ontwikkelen, implementeren en onderhouden van het beroepsgerichte profiel Dienstverlening & Producten (D&P). Volgens Barbera en Jeffrey kan een keuzevak Repareren begrippen als duurzaamheid en circulaire economie concreet inhoud geven op het vmbo – voor leerlingen én docenten.
Auteur Martine Postma
Barbera: ‘Duurzaamheid zit in het DNA van het profiel Dienstverlening & Producten. Het wordt specifiek genoemd bij de professionele vaardigheden die wij onze leerlingen willen bijbrengen. We willen hen ervan bewust maken dat we maar één wereld hebben en dat we daar nog wel een poosje met zijn allen op willen leven. Daarom zeggen we: zorg ervoor dat je producten en materialen op een duurzame manier gebruikt.
‘Met dit keuzevak maak je dat heel concreet. Je stimuleert leerlingen om naar een product te kijken en te denken: wat kan ik hiermee? Kan ik het maken? Of kan ik het op een andere manier hergebruiken? Je doet een beroep op de creativiteit van leerlingen, je daagt ze uit tot omdenken.’
Perfecte combinatie
Jeffrey: ‘Bij D&P krijgen leerlingen de kans om zich breed te oriënteren, zodat ze bewuster kunnen kiezen en bij een vervolgopleiding minder kans op uitval hebben. Een keuzevak Repareren is in dat opzicht perfect. Het combineert de twee centrale aspecten van ons profiel: je bent bezig met producten, maar tegelijkertijd met dienstverlening richting een klant. Je ontwikkelt dus niet alleen manuele of technische vaardigheden, maar ook sociale.’
Barbera: ‘Dit keuzevak past uitstekend bij het profiel D&P. Maar ik zie het ook landen bij andere profielen, zoals bijvoorbeeld Economie en Ondernemen (E&O). Bij duurzame ontwikkeling gaat het erom dat de drie P’s – People, Planet en Profit – in balans zijn. Door de context van repareren gaan leerlingen die drie P’s met elkaar verbinden. Maar ik zie ook aanknopingspunten met de profielen Zorg en Welzijn en met PIE – Produceren, Installeren en Energie.
‘Ik denk dat dit keuzevak echt heel breed kan worden aangeboden. Het past bij de interesses van veel leerlingen. Ook sluit het uitstekend aan bij waar we leerlingen binnen het vmbo toe willen stimuleren. Het is heel goed als ze zien: je hoeft niet altijd alles nieuw te kopen. Repareren kan ook en misschien ben jij er wel heel goed in en vind je het leuk.’
Bepaalde vaardigheden komen ook in andere programma’s aan bod, maar die concreet inzetten voor de circulaire economie, dat is helemaal nieuw.
Voorbereiding op circulaire economie
Jeffrey: ‘Nederland wil een circulaire economie worden. Ook onze leerlingen krijgen daar straks in hun werk mee te maken. Daar moeten we ze op voorbereiden. Het begrip circulaire economie vind je nu al wel terug in leerdoelen en dergelijke. Maar in de dagelijkse praktijk op school zou er meer mee kunnen gebeuren. Bij metaalbewerking wordt bijvoorbeeld altijd gewerkt met nieuwe metaalstrips, bij houtbewerking met nieuw hout. Terwijl je ook kunt zeggen: ik ga eens kijken wat we kunnen hergebruiken.
‘Een keuzevak Repareren daagt uit om over dat soort dingen na te denken. Dat geldt niet alleen voor de leerlingen. Ook bij de docenten kan dit vak het circulair denken op gang brengen.
‘Met een Repair Café op school krijgen leerlingen een levensechte repareerervaring en gaan ze om met verschillende mensen; belangrijke leerdoelen in het vmbo.’
Buurtbewoners betrekken bij school
“Verder worden ze via dit vak uitgedaagd om de omgeving van de school bij hun onderwijs te betrekken. Als je leerlingen iets wilt leren over repareren, dan heb je kapotte spullen nodig. In het vmbo werken we het liefst met echte opdrachten in realistische praktijksituaties. Zo zijn er scholen die voor het profiel Horeca, Bakkerij en Recreatie een klein restaurantje runnen voor mensen uit de buurt. Voor het vak Repareren zou je een Repair Café onderdeel kunnen maken van de school. Dan kunnen buurtbewoners met hun broodrooster, krukje of een ander kapot voorwerp naar de school komen en kunnen de leerlingen het maken, samen met de eigenaar en met de vrijwilligers van het Repair Café.
“Op die manier sla je drie vliegen in een klap. Leerlingen krijgen een levensechte ervaring: ze voeren een echt klantgesprek, stellen een diagnose en repareren een echt voorwerp. Dat kan hun gevoel van eigenwaarde een boost geven. Daarnaast leren ze omgaan met verschillende mensen, met andere generaties en moeten ze zich verdiepen in de wensen en belangen van een ander; dat is ook een belangrijk leerdoel in het vmbo.
‘Maar het meest onderscheidende van dit vak vind ik dat het vorm en inhoud geeft aan het begrip circulaire economie. Bepaalde vaardigheden komen ook in andere programma’s aan bod, maar om die vaardigheden vervolgens heel concreet ten dienste stellen van de circulaire economie, dat is helemaal nieuw.’
Specialistisch vakmanschap
Barbera: ‘Bij dit keuzevak is het ook echt een meerwaarde dat er in Nederland een netwerk van 500 Repair Cafés is. Een klas van dertig kinderen begeleiden bij het repareren, dat kan een docent niet in zijn eentje. Voor de scholen neemt het een drempel weg als ze weten dat ze bij de uitvoering van dit vak praktische hulp kunnen krijgen van Repair Café-vrijwilligers die kennis, ervaring en tijd hebben.
‘Dit vak zal leerlingen helpen om een betere keuze te maken voor een vervolgopleiding. Of ze hierdoor een technische richting zullen kiezen, dat weet ik niet. Maar leerlingen die nog niet wisten dat ze handig zijn, die kunnen hierdoor worden verleid om iets technisch te kiezen. Dan kunnen ze later gaan werken bij een hakkenbar of sleutelservice, of ze kunnen klokkenmaker of hoefsmid worden. Dan ligt er een wereld van specialistisch vakmanschap voor ze open.’
‘Een klas van dertig kinderen begeleiden bij het repareren, dat kan een docent niet alleen. Repair Café-vrijwilligers kunnen hierbij helpen, dat scheelt.’
