JAN DOBBEN EN ANNEMIEK BRINK
TALENTSTAD BEROEPSCOLLEGE IN ZWOLLE
Veel draagvlak in de regio voor repareren in het onderwijs
Jan Dobben is directeur van TalentStad Beroepscollege in Zwolle, de school die het voortouw neemt bij de introductie van een keuzevak Repareren in het vmbo. Annemiek Brink is daarbij nauw betrokken als relatiebeheerder onderwijs- en arbeidsmarkt vanuit Sterk Techniekonderwijs. Via het keuzevak willen zij ervoor zorgen dat circulaire vaardigheden structureel een plaats krijgen in het vmbo.
Auteur Liedewij de Graaf
‘Repareren maakt kinderen bewust van grondstoffen, van de noodzaak om te hergebruiken. Het circulaire gedachtegoed zit in dit keuzevak verwerkt.’
Het gaat om bewustwording
Jan: ‘Mijn hoofddoel met dit nieuwe vak is om duurzaamheid dichter bij de kinderen te krijgen. Daarom hebben wij de aanvraag voor dit keuzevak ingediend bij het ministerie van Onderwijs. We willen hiermee de balans zoeken tussen enerzijds de wereldproblemen waar we voor staan, en anderzijds de beleefwereld van onze leerlingen. Het moet een leuk en aantrekkelijk vak worden, dat tegelijkertijd de boodschap uitstraalt: repareren is echt superbelangrijk.
‘We willen dit vak zo breed mogelijk kunnen aanbieden. Het gaat om bewustwording. Wat mij betreft is een keuzevak Repareren over de hele linie inzetbaar. Niet alleen voor de drie technische profielen die TalentStad in huis heeft, maar ook voor de andere richtingen, zoals Economie en Ondernemen, Zorg en Welzijn of Dienstverlening en Producten. Het sluit ook aan bij wereldburgerschap, een speerpunt binnen onze school. Met een keuzevak Repareren dienen we maatschappelijke doelen, meer dan alleen de technische doelen.’
Gevoel van trots herstellen
Annemiek: ‘Hier kan het onderwijs zeker een mooie rol pakken vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid. Door kinderen bewuster te maken van de wereld die op ons afkomt. Dat er een tekort aan grondstoffen komt. Dat we moeten gaan hergebruiken. Repareren maakt dat voor de leerlingen heel tastbaar. Dat vind ik zo mooi aan de opzet van het vak Repareren, dat het circulaire gedachtegoed daar praktisch in verwerkt zit.
‘Kinderen in het vmbo hebben soms een schrijnend laag zelfbeeld. Hoe gaaf is het dan als jij iets kan repareren?’
‘Dit vak kan leerlingen een gevoel van trots geven. Uit onderzoeken blijkt soms dat kinderen in het vmbo een schrijnend laag zelfbeeld hebben. Maar hoe gaaf is het als jij snapt hoe iets werkt thuis en dat je het kan repareren als het stuk is? Voor een toekomstbestendige wereld zijn vmbo’ers ontzettend belangrijk. Zij zijn de mbo’ers van de toekomst, de mensen in de maakberoepen. Zonder die mensen kunnen we de duurzame transitie nooit waarmaken. Daar mogen ze heel trots op zijn.’
Leren door zelf te ervaren
Jan: ‘We hebben allerlei ideeën om dit keuzevak te laten leven voor onze leerlingen. Daarbij is het belangrijk dat ze dingen zelf ervaren. Zo willen we een structurele verbinding maken met de kringloopwinkel.’
Annemiek: ‘Daarmee maken we de cirkel echt rond. Bij de kringloop zien leerlingen afgedankte spullen binnenkomen. Misschien kunnen die spullen nog niet meteen worden verkocht? Dan kunnen vmbo’ers een bijdrage leveren door producten te repareren of door meubeltjes te upcyclen. Mede door hun inzet kunnen die spullen daarna dan wel worden verkocht.
‘Ze kunnen ook helpen met het demonteren en scheiden van onderdelen en materialen. Zoals in het ‘precious plastic project’, waarin plastic afval weer helemaal wordt verwerkt tot grondstof en vervolgens een verkoopbaar eindproduct wordt. Dan wordt afval letterlijk waardevol. Materialenkennis is ook onderdeel van het keuzevak Repareren.
Leerlijn van basisschool tot en met mbo
‘Leren repareren in het vmbo maakt wat mij betreft deel uit van een doorlopende leerlijn ‘Duurzaam repareren’ vanaf het primair onderwijs tot en met het mbo. Basisschoolkinderen kun je ook al meenemen in deze aanpak, zodat het van jongsaf aan weer vanzelfsprekend wordt dat je dingen niet meteen weggooit. Dat je eerst kijkt: is het te repareren? Jonge kinderen kunnen eenvoudige dingen doen, zoals een apparaat uit elkaar halen en weer in elkaar zetten. Bij ons Techlab in Zwolle gebeurt dat al tijdens de PO Masterclasses voor het basisonderwijs. Kinderen vinden dat geweldig.
“Voor het Techlab zijn er contacten gelegd met een bedrijf dat wit- en bruingoed inzamelt. Daar komen soms dozen binnen van postorderbedrijven, bijvoorbeeld met drones die retour zijn gestuurd omdat een onderdeeltje niet werkt. Die drones zouden eigenlijk worden weggegooid. Maar die kun je dus prima repareren. Voor leerlingen zijn dat leuke dingen om te doen.’
Jan: ‘En extra leuk is dat ze dingen die ze zelf hebben gerepareerd of opgeknapt, mee naar huis mogen nemen. Dat motiveert.’
Duurzaam bewust en technisch vaardig
Annemiek: ‘Zo zag ik in het praktijkonderwijs een mooi project met gebruikte fietsen die door leerlingen technisch helemaal in orde werden gemaakt en in eigen kleuren opgeknapt. Ze mochten die gepersonaliseerde fietsen zelf houden. Dat project maakt leerlingen technisch vaardig en bewust van wat er kan.
‘Ik denk dat een nieuw vmbo-keuzevak Repareren heel succesvol kan zijn als het de nieuwsgierigheid van kinderen aanwakkert. Als ze zich thuis en op school gaan afvragen: waarom doen we dat zo? Hoe kunnen we het repareren, of wat kunnen we ervan maken, zodat het geen afval is?’
Voortrekkersrol en draagvlak
Jan: ‘Daar zie ik een grote uitdaging voor het onderwijs. Dat maakt het bijzonder om nu vanuit TalentStad Beroepscollege een voortrekker te kunnen zijn voor het vmbo-keuzevak Repareren. Binnen de school hebben we heel veel enthousiasme ontmoet over de aanvraag voor dit vak: bij docenten, projectleiders, de medezeggenschapsraad. En ook bij de STO-partnerscholen en het circulair ambachtscentrum WaardeRing, de kringloopwinkel, de Repair Cafés en andere bedrijven en organisaties met een duurzame missie. Het draagvlak in deze regio biedt de kans om landelijk en structureel aandacht voor circulaire vaardigheden in het vmbo te organiseren door leren repareren hier als keuzevak te introduceren.’
‘Binnen en buiten de school hebben we heel veel enthousiasme ontmoet over de aanvraag voor het keuzevak Repareren.’
